رشد کسب و کارها، ورود آن‌ها به دنیای آنلاین، رشد بازاریابی دیجیتال، نحوه کسب درآمد، افزایش محصولات و خدمات موجب شده تا افراد در مقایسه با کسب و کارهای سنتی تجربیات متفاوتی را کسب کنند و بیش از پیش به نظم و سازماندهی نیاز داشته باشند.
گسترش کسب و کارها و خلق سازمان‌های بزرگ افراد را به سازماندهی و نظم دادن به کسب و کار خود واداشت و نتیجه آن موجب خلق مفهومی به نام مدل کسب و کار یا بیزینس پلن شد. این مفهوم با پلن کسب و کار متفاوت است؛ به همین دلیل باید توجه داشته باشید که این دو را با یکدیگر اشتباه نگیرید.
در این مقاله صفر تا صد آنچه باید در مورد مدل کسب و کار، مزایا و کاربردهای بدانید را شرح می‌دهیم.
مدل کسب و کار چیست؟
مدل کسب و کار یا همان Business Model طرحی است جامع که با یک نگاه کلی به آن تمامی اجزای و جزئیاتی که برای رسیدن به درآمد نیاز دارید را مشاهده می‌کنید. جزئیاتی که در یک مدل کسب و کار ارائه می‌شود شامل جریان‌های درآمدی، فعالیت مجموعه و منابع آن، مخارج و هزینه‌ها و کلیت سیستم کسب و کار شماست.
با ایجاد یک یک برنامه اصولی و استاندارد برای کسب درآمد و سود بیشتر خواهید داشت. مهم‌ترین فاکتورهایی که در مدل کسب و کار به چشم می خورد عبارتند از:
- محصولات و خدماتی که ارائه می‌دهید.
- پیش بینی بازار و مشتریان هدف
با مشخص شدن این دو عامل شما در می‌یابید که کسب و کار شما برای چه کسانی کاربرد دارد، چه اهدافی را دنبال می‌کند و برای رسیدن به این اهداف چه مسیرها وجود دارد.
بسیاری از افراد بیزینس مدل و بیزینس پلن را یک مفهوم می‌دانند؛ در حالیکه این چنین نیست و ما در یک مقاله جامع تفاوت بیزینس پلن و بیزینس مدل را بررسی کردیم و می‌توانید با مطالعه آن تمایز این دو مفهوم را متوجه شوید.
آنچه برای طراحی یک بیزینس مدل نیاز است بوم مدل کسب و کار است که همچون یک پازل با تکمیل کردن تکه‌های آن تصویری جامع از کسب و کار خود خواهید داشت.
معرفی انواع بیزینس مدل (Business Model)
بیزینس مدل یا مدل کسب و کار انواع مختلفی دارد که در ادامه شناخته شده ترین آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
- تولید کننده (Manufacturer): تولیدکنندگان با در دست داشتن مواد خام، تکنولوژی و فناوری‌های لازم محصول مورد نظر را تولید می‌کنند و محصول خود را به مصرف کننده یا توزیع کننده می‌فروشد.
- توزیع کننده (Distributor): توزیع کنندگان محصول نهایی را از از تولید کنندگان تهیه می‌کنند و آن را یا به مصرف کننده و یا به خرده فروشان می‌فروشد. این مدل در بازاریابی B2C بسیار رایج است.
- خرده فروش (Retailer): خرده فروشان محصولی که خریداری کرده‌اند را به مصرف کننده مستقیم و یا به عمده فروش عرضه می‌کنند.
- فرانچایز (Franchise): شما می‌توانید به عنوان یک خرده فروش، توزیع کننده یا عمده فروش محصولات یک برند یا یک سازمان دیگر را بفروشید و در ازای آن حق امتیاز یا کمیسیون بپردازید؛ مثلا شعب فروشگاه افق کوروش از این مدل کسب و کار پیروی می‌کند.
- آجر و ملات (Brick-and-Mortar): یک مدل کسب و کار قدیمی است که در آن کلیه افراد اعم از تولید کننده، خرده فروش و عمده فروش در مکانی معین و مشخص همچون فروشگاه یا انبار با مشتریان خود در ارتباط هستند.
- ای کامرس (Ecommerce): ای کامرس آنلاین مدل کسب و کار آجر و ملات است. در این مدل افراد از طریق بستر آنلاین کالا یا محصول خود را می‌فروشند و هیچگونه مراجعه حضوری وجود ندارد.
- خشت و آجر (Bricks-and-Clicks): خشت و آجر از ترکیب مدل ای کامرس و آجر و ملات به وجود آمده؛ بدین معنی که فروشگاه‌ها ضمن ارائه محصولات به صورت حضوری به شکل آنلاین نیز کالاهای خود را عرضه می‌کنند.
- قرون به قرون (Nickel-and-Dime): کالاهایی که عرضه و فروش آن‌ها وابسته به قیمت است و قیمت یک عنصر تعیین کننده در خرید آن‌ها است از مدل قرون به قرون پیروی می‌کند. در این روش محصول پایه به قیمت کم یا مناسبی عرضه می‌شود؛ اما هزینه‌ای تحت عناوین مختلف به آن اضافه می‌شود. مثلا قیمت بلیط هواپیما ثابت است؛ اما مالیات بر ارزش افزوده ضمن خرید به آن اضافه می‌شود.
- فریمیوم (Freemium): ارائه یک محصول پایه به صورت رایگان و دریافت وجه در قبال انجام خدمات اضافه؛ مثلا نرم افزارهایی که هفته اول به صورت رایگان خدمات می‌دهند؛ اما از هفته دوم ارائه خدمات مستلزم پرداخت بهای بیشتر است.
- مدل حق اشتراک (Subscription): در این مدل افراد برای استفاده از خدمات یا محصولات شما باید به صورت ماهانه بهایی را پرداخت کنند مانند حق اشتراک فیلیمو یا نماوا.
- مدل تجمیعی (Aggregator): وقتی افراد یا کسب و کارهایی را تحت برند خود گرد هم آورده و از آن‌ها بابت معرفی و یافتن مشتری کمیسیون دریافت می کنید از این مدل پیروی می‌کنید مانند اسنپ.
- بازار آنلاین (Online Marketplace): دیجی کالا یکی از کسب و کارهایی است که تحت این مدل فعالیت می‌کند. فروشندگان مختلفی را در فضای آنلاین معرفی می‌کند تا محصول یا خدمات مشابه را با قیمتی رقابتی عرضه کنند. افراد به پشتوانه و اعتمادی که به دیجی کالا دارند از کسب و کارهای معرفی شده توسط آن خرید می‌کنند و مارکت پلیس که همان دیجی کالا باشد وظیفه دارد خدماتی همچون ارسال، پشتیبانی و ضمانت را بر عهده گیرد.
- مدل تبلیغاتی (Advertisement): اگر رسانه‌ای پرمخاطب دارید، می‌توانید از این مدل کسب و کار کمک بگیرید. مدل کسب و کار اکثر بلاگرها و سایت‌های خبری از این نمونه است.
- فروش اطلاعات (Data Selling): ارائه اطلاعات در قبال پرداخت هزینه. فیسبوک بخشی از درآمد خود را از طریق فروش اطلاعات کاربران برای تحقیقات یا تبلیغات کسب می‌کند.
- آژانس (Agency-Based): شرکت‌های روابط عمومی، امور حقوقی یا دیجیتال مارکتینگ که نوعی همکار برای کسب و کارها محسوب می‌شود و تخصص و اطلاعات خود را در اختیار سایر مشاغل می‌گذارد از این مدل پیروی می‌کند.
- همکاری در فروش (Affiliate Marketing): در این روش شما محصولات یا خدمات سایرین را به فروش می‌رسانید و در ازای آن کمیسیون دریافت می‌کنید همچون بازاریاب‌ها.
علاوه بر مواردی که نامبرده شد، تعداد دیگری مدل کسب و کار وجود دارد که در ادامه صرفا به عنوان کردن نام آن‌ها بسنده می‌کنیم.
- دراپ شیپینگ (Dropshipping):
- بازاریابی شبکه‌ای (Network Marketing)
- جمع سپاری (Crowdsourcing)
- واسطه‌گری یا تسهیل‌گر (Peer 2 Peer Catalyst)
- نرم افزار به عنوان خدمت (SAAS, IAAS, PAAS)
- حراجی (Auction-Based)
- سطح دسترسی (Touch Level)
- مدل مصرفی (Razor And Blades)
- درخواست سریع (On-Demand)
- باشگاه یا انجمن محور (User Community)
در انتها به عنوان نکته پایانی یادآوری می‌کنیم که آموزش و به کارگیری هر یک از مدل‌های کسب و کار به مخاطبین هدف و نوع حرفه یا شغل شما وابسته است. برای انتخاب هر کدام باید عوامل و فاکتورهای بسیاری را در نظر داشته باشید. برای دریافت مشاوره در این حوزه می‌توانید از آژانس دیجیتال مارکتینیگ dm.house کمک بگیرید.
