در دنیای دیجیتال امروز، وبسایتها به پنجرهای برای تعامل انسانها با اطلاعات و خدمات تبدیل شدهاند. رویه دسترسیپذیری در طراحی وب سایت، تلاش برای شکستن موانع و بازکردن این پنجره برای همه افراد، از جمله کسانی است که با چالشهای جسمی، حسی یا شناختی روبهرو هستند. در آژانس دیجیتال مارکتینگ دی ام هاوس، این مفهوم بسیار کلیدی و در تمام پروژهها اجرا شده است.
این رویکرد در طراحی سایت، فراتر از یک اقدام فنی یا قانونی، نمادی از تعهد به عدالت دیجیتال و گسترش فرصتهای برابر در فضای آنلاین است. با دسترسیپذیری، اینترنت دیگر تنها فضایی برای برخی نیست؛ بلکه بستری است که به هر صدا، دیدگاه و نیازی پاسخ میدهد و امکان تجربهای غنی و برابر را برای تمامی کاربران فراهم میکند.
تعیین قیمت طراحی سایت، مبتنی بر رعایت این موارد و درنظرگرفتن کیفیت تجربه کاربری انجام میشود. در نتیجه فراموش نکنید که هیچ ارزانی بیحکمت نیست. در ادامه توضیح میدهیم که دسترسیپذیری یا Accessibility در طراحی وبسایت چیست؟

مفهوم دسترسیپذیری در طراحی وب سایت چیست؟
دسترسیپذیری در طراحی وبسایت چیست؟ در پاسخ به این سوال میتوان گفت دسترسیپذیری (Accessibility) در طراحی وبسایت به مجموعهای از اصول، تکنیکها و استانداردها اطلاق میشود که هدف آنها تضمین دسترسی همه افراد، از جمله افراد دارای محدودیتهای جسمی، حسی یا شناختی، به محتوا و خدمات وب است. در بهترین نرمافزارهای طراحی سایت، از این ساختار استفاده میشود. این مفهوم بر طراحی و توسعه وبسایتهایی متمرکز است که بدون توجه به تواناییهای فیزیکی، ذهنی یا شرایط محیطی کاربران، قابلاستفاده باشند. دسترسیپذیری شامل بهبود تجربه کاربری برای گروههای مختلف، از جمله افراد نابینا یا کمبینا، ناشنوا یا کمشنوا، کاربران دارای محدودیتهای حرکتی، و حتی کاربران با پهنای باند پایین یا دستگاههای قدیمی میشود.
استانداردهای دسترسیپذیری، نظیر دستورالعملهای دسترسی به محتوای وب (WCAG)، شامل توصیههایی برای طراحی عناصر مختلف، از جمله استفاده از برچسبهای متنی برای تصاویر، طراحی قابلفهم برای صفحهخوانها، ایجاد کنتراست مناسب برای متنها و پسزمینه، استفاده از کلیدهای میانبر برای ناوبری، و جلوگیری از محتوای متحرک یا زمانبندی شده که ممکن است برای کاربران مشکل ایجاد کند. تا اینجا گفتیم دسترسیپذیری یا Accessibility در طراحی وبسایت چیست؟ در ادامه اهداف دسترسیپذیری در طراحی وبسایت را مورد بررسی قرار میدهیم.

بررسی اهداف و ارکان دسترسیپذیری در طراحی وبسایت
هدف اصلی این رویکرد، کاهش موانع در دسترسی به اطلاعات و خدمات وب و فراهمکردن یک محیط دیجیتال فراگیر برای تمامی کاربران است. دسترسیپذیری نهتنها یک مسئولیت اجتماعی و قانونی در بسیاری از کشورها محسوب میشود، بلکه تأثیر مستقیمی بر بهبود تجربه کاربری (UX) و گسترش دامنه مخاطبان وب سایت دارد.
ایجاد فرصتهای برابر
هدف اصلی دسترسیپذیری در طراحی وب سایت این است که تمامی افراد، از جمله کسانی که دارای ناتوانیهای جسمی، حسی یا ذهنی هستند، بتوانند به اطلاعات و خدمات دیجیتال دسترسی داشته باشند. این امر به ایجاد فرصتهای برابر در استفاده از اینترنت، آموزش، تجارت و ارتباطات کمک میکند.
بهبود تجربه کاربری برای همه
دسترسیپذیری نهتنها به افراد دارای ناتوانی کمک میکند، بلکه تجربه کاربری کلی وبسایت را برای همه کاربران بهبود میبخشد. بهعنوانمثال، طراحی ساده و قابلفهم، استفاده از زبان قابلدسترس و ایجاد مسیرهای ناوبری شفاف به همه کاربران سود میرساند.
افزایش مخاطبان و ارتقای برند
با بهبود دسترسیپذیری، وبسایتها میتوانند جمعیت گستردهتری از کاربران را جذب کنند، از جمله افراد مسن، کاربران با سرعت اینترنت پایین، یا کسانی که از دستگاههای قدیمی استفاده میکنند. این رویکرد همچنین میتواند تصویر برند را بهبود بخشد و اعتماد بیشتری جلب کند.
قابلیت درک (Perceivable)
محتوای وب باید بهگونهای طراحی شود که برای همه کاربران، از جمله افراد نابینا یا کمبینا، قابلدرک باشد. این شامل استفاده از برچسبهای متنی برای تصاویر، زیرنویس برای ویدئوها و رعایت کنتراست مناسب بین متن و پسزمینه است.
قابلیت عملکرد (Operable)
تمامی عناصر وبسایت باید برای کاربران، حتی کسانی که از دستگاههای کمکی یا کیبورد استفاده میکنند، قابل عملکرد باشد. این شامل امکان ناوبری بدون نیاز به ماوس، استفاده از کلیدهای میانبر، و طراحی زمانبندیهای مناسب برای عناصر متحرک است.
قابلیت فهم (Understandable)
محتوای وبسایت و تعاملات آن باید ساده و قابلفهم باشد. استفاده از زبان ساده، ساختار منطقی در ناوبری، و ارائه بازخورد واضح به کاربران از جمله اقدامات این بخش است.
قابلیت انعطافپذیری (Robust)
محتوای وب باید با طیف گستردهای از فناوریها و دستگاهها، از جمله مرورگرهای قدیمی و ابزارهای کمکی مدرن، سازگار باشد. طراحی مبتنی بر استانداردها و تست مداوم با ابزارهای مختلف میتواند این قابلیت را تضمین کند.

نکات مهم برای اجرای دسترسیپذیری در طراحی وبسایت
اجرای دسترسیپذیری در طراحی وبسایت یک گام اساسی برای ایجاد یک تجربه دیجیتال فراگیر است که همه کاربران، صرفنظر از تواناییها یا محدودیتهایشان، بتوانند از آن بهرهمند شوند. این فرآیند به معنای رعایت استانداردها، بهکارگیری اصول طراحی فراگیر و استفاده از ابزارها و تکنیکهایی است که دسترسی به محتوا و تعامل با آن را برای همه امکانپذیر میکند.
طراحی برای صفحهخوانها (Screen Readers)
یکی از اساسیترین نکات در دسترسیپذیری، سازگاری وبسایت با صفحهخوانها است. این ابزارها به افراد نابینا یا کمبینا کمک میکنند تا محتوای وب را با استفاده از صدا یا نمایش بریل درک کنند. برای این منظور، استفاده از برچسبهای متنی مناسب (alt text) برای تصاویر، ساختاردهی درست تیترها و ارائه توضیحات کاربردی برای لینکها ضروری است.
ایجاد کنتراست مناسب
رعایت کنتراست مناسب بین متن و پسزمینه به افرادی که دارای مشکلات بینایی هستند کمک میکند تا محتوای وبسایت را بهراحتی بخوانند. استفاده از ابزارهای تست کنتراست و انتخاب رنگهای استاندارد که با دستورالعملهای WCAG همخوانی دارند، میتواند این هدف را محقق کند.
ناوبری بدون ماوس
برخی از کاربران به دلیل محدودیتهای جسمی قادر به استفاده از ماوس نیستند و تنها با کیبورد یا ابزارهای کمکی تعامل برقرار میکنند. طراحی وبسایت باید بهگونهای باشد که تمامی عناصر و عملکردها، از جمله منوها و فرمها، با استفاده از کلیدهای کیبورد (مانند Tab و Enter) قابلدسترسی باشند.
استفاده از زیرنویس و توضیحات صوتی و تصویری
برای ویدئوها و فایلهای صوتی موجود در وبسایت، افزودن زیرنویس برای افراد ناشنوا یا کمشنوا و ارائه توضیحات صوتی برای افراد نابینا ضروری است. این اقدام، محتواهای چندرسانهای را برای طیف گستردهای از کاربران قابلاستفاده میسازد.
جلوگیری از محتوای چشمکزن یا متحرک سریع
محتواهای متحرک یا چشمکزن میتوانند برای کاربران مبتلا به صرع یا حساسیتهای نوری مشکلات جدی ایجاد کنند. به همین دلیل، لازم است از این نوع طراحی اجتناب شود یا امکان توقف و کنترل این عناصر برای کاربر فراهم گردد.
رعایت ساختار معنایی صحیح
استفاده از تگهای HTML بهصورت صحیح و رعایت سلسلهمراتب معنایی (مانند استفاده از تگهای h1، h2 و غیره) به صفحهخوانها و موتورهای جستجو کمک میکند تا محتوای وبسایت را بهدرستی تفسیر کنند. این کار همچنین تجربه کاربری را برای همه کاربران بهبود میبخشد.
تست و ارزیابی منظم
تست مداوم دسترسیپذیری با ابزارهایی مانند WAVE یا Lighthouse و بررسی بازخورد کاربران واقعی، یک گام ضروری برای اطمینان از اجرای صحیح دسترسیپذیری است. این ارزیابیها باید در مراحل مختلف طراحی و توسعه انجام شوند.
طراحی واکنشگرا (Responsive Design)
طراحی وبسایت بهگونهای که در دستگاههای مختلف، از جمله موبایل، تبلت و دسکتاپ، بهخوبی نمایش داده شود، بخش مهمی از دسترسیپذیری در طراحی وبسایت است. افراد دارای ناتوانی ممکن است به دستگاههای خاص یا رزولوشنهای مختلف وابسته باشند. طراحی واکنشگرا تضمین میکند که محتوا در هر اندازه صفحهنمایش بهدرستی نمایش داده شود.